Ο καρδιοχειρουργός Ανδρέας Μπαϊρακτάρης, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Bochum, σήμερα είναι Διευθυντής Καρδιοχειρουργικής στο ΙΑΣΩ General. Του ζητήσαμε να μας ενημερώσει για την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων στις γυναίκες και βρεθήκαμε να μας διαβεβαιώνει πως:

«Μετά από πολλά χρόνια στην καρδιοχειρουργική και με την εμπειρία που έχω αποκτήσει, αυτό που έχω διαπιστώσει είναι ότι δεν υπάρχουν γυναικείες ή ανδρικές καρδιές. Όλες οι καρδιές είναι το ίδιο ευαίσθητες και όλες χρειάζονται τη μέγιστη προσοχή και τη φροντίδα μας»

Οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου στις αναπτυγμένες και τις αναπτυσσόμενες χώρες, έτσι και η χώρα μας δεν αποτελεί εξαίρεση. Αν και η κληρονομικότητα παίζει καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση των παθήσεων της καρδιάς, η αλλαγή του τρόπου ζωής μας τα τελευταία 25-30 χρόνια έχει συμβάλει στην αύξηση της συχνότητας εμφάνισης και συνεπειών των παθήσεων του καρδιαγγειακού συστήματος και για τα δύο φύλα.

Επίσης, τα τελευταία 15-20 χρόνια, λόγω αύξησης του μ.ο. ηλικίας στους άνδρες (75 έτη) και στις γυναίκες (80 έτη) παρατηρείται αύξηση της προσέλευσης των ηλικιωμένων ασθενών για τη θεραπεία των παθήσεων του καρδιαγγειακού συστήματος, όπως είναι οι παθήσεις της καρδιάς, της θωρακικής και κοιλιακής αορτής και των περιφερικών αγγείων.

Καρδιαγγειακά νοσήματα στις γυναίκες

Σχετικά με την κλινική εικόνα, τα τελευταία στοιχεία αναφέρουν ότι οι γυναίκες προσέρχονται πιο σπάνια στα επείγοντα ιατρεία, γιατί πιστεύουν ότι δεν έχουν κάποιο σοβαρό πρόβλημα με την καρδιά τους και αυτό οφείλεται στο ότι τα συμπτώματα από τα καρδιαγγειακά νοσήματα (κυρίως από την καρδιά) στις γυναίκες έχουν άτυπη μορφή, όπως ναυτία, αδυναμία, δύσπνοια και σπάνια αναφέρουν το χαρακτηριστικό συσφιγκτικό άλγος στο θώρακα.

Οι γυναίκες παρουσιάζουν πιο συχνά τους παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση της στεφανιαίας νόσου, όπως σακχαρώδης διαβήτης και περιφερική αγγειοπάθεια. Το ποσοστό των θανάτων από το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο στις γυναίκες ανέρχεται στο 60% όλων των θανάτων από εγκεφαλικό. Από το αναφερόμενα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η κλινική εικόνα των παθήσεων της καρδιάς στις γυναίκες είναι τις περισσότερες φορές έχει άτυπη μορφή και ύπουλη.

Η διάγνωση

Η διάγνωση των παθήσεων της καρδιάς δεν διαφέρει στα δύο φύλα και η μεθοδολογία είναι η ίδια. Η διάγνωση οποιασδήποτε επίκτητης καρδιοπάθειας και στα δύο φύλα αποτελείται από τρία σταδία:

α) την κλινική εξέταση που περιλαμβάνει την λήψη σωστού ιατρικού ιστορικού που μπορεί να μας δώσει χρήσιμες πληροφορίες για την παρούσα νόσο αλλά και για το ατομικό και κληρονομικό ιστορικό, την ψηλάφηση και την ακρόαση με στηθοσκόπιο,

β) τις εξετάσεις αίματος όπως γενική αίματος, βιοχημικός έλεγχος, το λιπιδικό προφίλ της ασθενούς, αλλά και άλλες εξειδικευμένες εξετάσεις, απαραίτητες για τη σωστή διάγνωση, και τέλος

γ) ο παρακλινικός έλεγχος που αποτελείται από απλές εξετάσεις, όπως το ηλεκτροκαρδιογράφημα ή υπερηχογράφημα καρδιάς έως και επεμβατική διαγνωστική στεφανιογραφία. Όσον αφορά τις νεότερες διαγνωστικές μεθόδους είναι η αξονική και μαγνητική τομογραφία καρδιάς, η αξονική στεφανιογραφία και η 3D αξονική αγγειογραφία.

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειώσουμε, ότι ο κλινικός ιατρός θα πρέπει να είναι υποψιασμένος κατά την διάρκεια της διαγνωστικής και της διαφοροδιαγνωστικής σκέψης του αν μία γυναίκα πάσχει από κάποια καρδιοπάθεια ή όχι δεδομένου, ότι τα συμπτώματα στις γυναίκες έχουν πολλές φορές άτυπη μορφή.

Οι θεραπευτικές επιλογές

Οι θεραπευτικές επιλογές και η στρατηγική στην θεραπεία που υπάρχουν για τις παθήσεις της καρδιάς δεν διαφέρουν στους άνδρες και τις γυναίκες. Εκεί που υπάρχει διαφορά είναι στην συχνότητα των εκτελούμενων επεμβάσεων, ανάλογα με την συχνότητα εμφάνισης των παθήσεων της καρδιάς στα δύο φύλα. Έτσι, π.χ. η στεφανιαία παράκαμψη (bypass) είναι πιο συχνή στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες. Όπως φαίνεται και είναι γνωστό, ότι το 25% των στεφανιαίων παρακάμψεων και το 33% των αγγειοπλαστικών για στεφανιαία νόσο είχε πραγματοποιηθεί στις γυναίκες.

Όσον αφορά τις καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις στις γυναίκες στο σύνολό τους (στοιχεία από την Ευρώπη) το ποσοστό έχει ανέβει από 26% στο 30% από το 1999 έως το 2009. Έχει παρατηρηθεί ότι οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη θνητότητα (3%) μετά το bypass σε σχέση με τους άνδρες (1,9%), όμως τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα είναι ίδια και στα δύο φύλα.

Όσον αφορά τις βαλβιδοπάθειες της καρδιάς γνωρίζουμε ότι η χειρουργική των βαλβίδων της καρδιάς πραγματοποιείται σε ποσοστό 50-55% στις γυναίκες (κυρίως στένωση της μιτροειδούς και αορτικής βαλβίδας) και αυτό πιθανόν οφείλεται στο ότι οι γυναίκες είναι πιο μικρόσωμες σε σχέση με άνδρες και έτσι η βαλβίδα έχει πιο μικρό μέγεθος με αποτέλεσμα οι αιμοδυναμικές διαταραχές που προκαλούνται λόγω της στένωσης είναι πιο έντονες και προκαλούν σχετικά γρήγορα συμπτώματα, όσον αφορά τις βαλβιδοπάθειες. Η θνητότητα μετά από την αντικατάσταση της αορτικής βαλβίδας δεν διαφέρει στα δύο φύλα και ανέρχεται στο 2.8-3.0%, ενώ σε συμπλοκές επεμβάσεις που εμπλέκεται και η στεφανιαία παράκαμψη υπάρχει διαφορά στις γυναίκες είναι 7.5% και στους άνδρες 4.6%.

Απ’ ό,τι φαίνεται, η στεφανιαία νόσος παίζει σημαντικό ρόλο. Η θνητότητα μετά την αντικατάσταση της μιτροειδούς βαλβίδας δεν διαφέρει στα φύλα ακόμη και αν εμπλέκεται η στεφανιαία νόσος. Το 2011, οι μεταμόσχευσης καρδιάς (λόγω προχωρημένης καρδιακής ανεπάρκειας) που πραγματοποιήθηκαν, αφορούσε τις γυναίκες σε ποσοστό 31%. Αναφορικά με τη θεραπεία των παθήσεων της καρδιάς στις γυναίκες, αυτό που πρέπει να σημειώσουμε και να θυμόμαστε είναι ότι μπορεί οι γυναίκες να αποτελούν μια ξεχωριστή ομάδα ασθενών που υποβάλλονται σε μια καρδιοχειρουργική επέμβαση, όμως οι τρόποι και μέθοδοι της θεραπείας είναι ίδιοι και στα δύο φύλα και στους άνδρες και στις γυναίκες.

Σε αυτό το μικρό άρθρο προσπαθήσαμε να σας παρουσιάσουμε λίγα στοιχεία από ένα τεράστιο θέμα, όπως είναι οι παθήσεις της καρδιάς που αφορούν τον γυναίκειο πληθυσμό και τους τρόπους αντιμετώπισής τους. Αν και παρατηρείται κάποια ιδιαιτερότητα στην επιδημιολογία, την κλινική εικόνα και την θεραπεία των παθήσεων της καρδιάς στις γυναίκες, ο τελικός στόχος ανεξαρτήτως φύλου είναι η προσφορά ενός βέλτιστου αποτελέσματος μετά τη θεραπεία, που είναι η βελτίωση της ζωής της ασθενούς και η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσής της. Και με ποιό τρόπο τα καταφέρνουμε αυτό: με την προσέγγιση του καρδιοχειρουργικού ασθενούς ως ένα πλήρως λειτουργικό και αυτορυθμιζόμενο σύστημα, που συμβάλλει στην εύρεση της πιο ενδεδειγμένης και αποτελεσματικής θεραπείας.

Οι θεραπευτικές επιλογές που θα ακολουθήσουν θα πρέπει να πληρούν τουλάχιστον τα παρακάτω βασικά κριτήρια:

α) η ασφάλεια των ασθενών

β) η θεραπευτική επιλογή πρέπει ναι είναι βάσει ενδείξεων

γ) η επαρκής υλικό-τεχνική υποδομή

δ) επαρκές ιατρικό-νοσηλευτικό προσωπικό

ε) η ικανότητα πρόβλεψης του επιθυμητού ή ανεπιθύμητου αποτελέσματος πριν, κατά και μετά την εφαρμογή της θεραπείας

στ) έλεγχος του αποτελέσματος της θεραπείας. Η συστηματική ανάλυση των προχειρουργικών, περιχειρουργικών και μετεγχειρητικών παραμέτρων ενός ασθενή που υποβάλλεται σε μια καρδιοχειρουργική επέμβαση, συμβάλει όχι μόνο στην ασφαλή έκβαση της χειρουργικής θεραπείας, αλλά και στην επίτευξη του βέλτιστου αποτελέσματος για τον ασθενή.

Το ερώτημα είναι: τι πρέπει να κάνουμε;

Οι γυναίκες που έχουν επιβαρυμένο ατομικό και κληρονομικό ιστορικό πρέπει να είναι υποψιασμένες και να κάνουν τουλάχιστον ένα προληπτικό έλεγχο όσον αφορά την καρδιακή τους λειτουργία. Από τη στιγμή που θα βρεθεί κάποιο πρόβλημα ή υπάρχουν κάποιες ανησυχητικές ενδείξεις, αυτό που πρέπει να κάνετε είναι η τροποποίηση του τρόπου ζωής σας και η τακτική παρακολούθηση από τον ιατρό σας.

Οι απλές συμβουλές για την αλλαγή του τρόπου ζωής είναι: τροποποίηση της διατροφής, μείωση του σωματικού βάρους, τακτική παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης, αύξηση σωματικής δραστηριότητας, ρύθμιση σακχάρου αίματος (εφόσον υπάρχει πρόβλημα), άμεση διακοπή του καπνίσματος και του αλκοόλ. Η τακτική επικοινωνία και η παρακολούθηση από τον ιατρό σας, σας προσφέρει έγκυρη και αξιόπιστη ενημέρωση, σωστή πρόληψη και αντιμετώπιση του πιθανού προβλήματος που αντιμετωπίζετε, γιατί ο εξειδικευμένος ιατρός μπορεί να σας καθοδηγήσει και να βοηθήσει στη σωστή επίλυση του προβλήματος που σας απασχολεί.

Επιμέλεια: Φωτεινή Ανδρουλάκη